Spelen is een recht dat geldt voor elk kind. Ook in Vlaanderen groeit meer en meer aandacht voor de inclusie van kinderen met een achterstand en/of beperking. In dit artikel willen we alvast de weg wijzen naar enkele interessante projecten en publicaties voor zo inclusief mogelijke speelterreinen.
Door Wouter Vanderstede
Speeltuinbende
In Nederland verrichte de Speeltuinbende baanbrekend werk. De Speeltuinbende is een ‘actieve club van stoere kinderen met en zonder beperking’ die speeltuinen gingen testen op toegankelijkheid. Door er te spelen ervaren kinderen welke delen van een speeltuin wel en niet toegankelijk zijn. Op basis daarvan geven ze advies aan de beheerders om de toegankelijkheid te verbeteren.
In Vlaanderen staat vanuit GoodPlanet het project ‘Onbeperkt Buiten XL’ in de steigers om de toegankelijkheid van parken en groendomeinen te evalueren samen met gebruikers. Het is nog even wachten op hun checklist en inspiratiebox voor groeninclusieve natuurplekken. In afwachting kunnen we wel al doorverwijzen naar interessante Nederlandse publicaties. Het Vademecum integrale toegankelijkheid van parken van de Vlaamse overheid biedt ook al wat houvast, maar het hoofdstuk over speelruimte is wat summier uitgewerkt.
Enkele Nederlandse sleutelpublicaties
In Nederland vonden we volgende drie heel interessante publicaties, waarvan de eerste twee ook gratis te downloaden zijn. Inhoudelijk zeggen ze ongeveer hetzelfde en zijn ze complementair. Het doelpubliek en de accenten liggen wel anders. Voor wie snel aan de slag wil, wijzen we hieronder kort de weg naar de twee online documenten. Maar het is duidelijk dat ze alle drie inspiratie bieden om voor iedereen betere speelruimtes te realiseren.
Visie op inclusief spelen
Wie vooral op zoek is naar een visie of een goede houvast voor trajecten, zal heel wat opsteken bij het lezen van Aan de slag met samen spelen. Je leert een speelruimte bekijken vanuit de ‘samenspeel-bril’, die twee ‘glazen’ heeft. Door het ene glas zie je de technisch-fysieke kant van spelen (het speellandschap, speeltoestellen, speelaanleidingen). Door het andere glas de sociale kant (de sociale omgeving, sfeer, de spelers, het spel). Als je door beide glazen tegelijk kijkt, zie je de samenspeelkansen en -belemmeringen van speelplekken.
Vanuit de Speeltuinbende zijn ook enkele basisrichtlijnen voor fysiek ontwerp opgesomd. Een sterk visueel overzicht van de belangrijkste principes, zien we in de poster ‘Onbeperkt spelen en ontmoeten’ van de Gemeente Rotterdam.
Richtlijnen voor inclusief ontwerp
Wie op zoek is naar echte ontwerprichtlijnen, vindt hierover meer dan 200 pagina’s informatie in de publicatie Natuurlijk Toegankelijk Spelen van Anke Wijnja (Bureau Fonkel). Je leert meteen ook dat het een misverstand is dat toegankelijke speelruimte moeilijk te realiseren zou zijn in speelnatuur: ook het grootste deel van de kinderen met een beperking houdt van avontuurlijke speellandschappen met losse materialen, zand, water, reliëf,… Het uitgangspunt is dat elk kind een andere ontwikkeling heeft, en op het eigen niveau moet uitgedaagd worden.
Bepaalde ruimtelijke ingrepen vragen wel extra aandacht: bijv. extra duidelijkheid, extra steunpunten en grepen, een duidelijk obstakelvrij hoofdpad met vlot berijdbare ondergrond zodat elke zone bereikbaar is, voldoende opstelruimte, andere hoogtes,… De publicatie van Bureau Fonkel geeft hiervoor alle houvast en bovenal ook veel inspiratie om goed ontworpen speelterreinen te realiseren.
Alle links op een rijtje:
- De Speeltuinbende: https://www.speeltuinbende.nl/
- Onbeperkt buiten XL (Good Planet): https://www.goodplanet.be/nl/onbeperkt-buiten-xl
- Vademecum toegankelijkheid parken (Vlaanderen): https://www.vlaanderen.be/publicaties/vademecum-integrale-toegankelijkheid-van-parken
- Aan de slag met samen spelen (VNG) – pdf: https://vng.nl/sites/default/files/2019-11/_vng_pn10649_idm_samen_spelen_digitaal_02.pdf
- Toegankelijk natuurlijk spelen (Bureau Fonkel) – pdf: http://www.springzaad.be/litdocs/rapport_natuurlijk_toegankelijk_spelen-2.pdf
- Publicatie Allemaal spelen is hier te bestellen: https://oasenetwerk.nl/product/allemaal-spelen/
