Kinderen kiezen vaak in de eerste plaats voor een huis in het groen, hoewel je hen er vanuit vogelperspectief niet van moet overtuigen dat er met gestapelde of gebundelde woningen en voorzieningen meer open ruimte kan overblijven. Hoe koppelen we het vogelperspectief aan de kindrealiteit?
Door Andreas De Mesmaeker en Gisèle Vervoort
“Wij willen open wonen”
Wanneer je een 12-jarig kind in Vlaanderen vraagt naar zijn of haar ideale woning, dan is de kans groot dat je ‘een vrijstaand huis met een tuin’ als antwoord krijgt. Tot die vaststelling kwamen we bij ontwerpoefeningen in het kader van het project Ruimtehelden.
Leerlingen kregen de opdracht om hun ideale woonbuurt te ontwerpen. Ze kregen hiervoor een vast aantal houten blokjes die zowel woningen als voorzieningen voorstelden. Ook was er één voorwaarde: behoud zoveel mogelijk groene ruimte en natuur.
Al snel hadden de meesten door dat er meer groene ruimte in de wijk overbleef door blokjes te stapelen en te bundelen. Zonder voorafgaande toelichting werden verschillende principes van duurzaam ruimtegebruik spontaan toegepast. Toch bleken er vaak enkele blokjes wat buiten het patroon van blokkentorens en -groepjes te vallen. Geen toeval: met deze eenzame blokjes stelden de kinderen hun eigen woning voor.
Heel wat kinderen kozen heel bewust voor een vrijstaande woning aan de rand van de woonbuurt:
In het begin hadden we rijwoningen, maar nu hebben we hoger gebouwd om meer plaats te hebben voor een park. We hebben ook gebouwen gebundeld.
Onze eigen huizen staan aan de rand van de woonwijk, apart van de rest. Hier is er veel groen en is het rustig. Wij willen geen buren.
Privacy en rust blijken voor heel wat kinderen de voornaamste redenen te zijn voor deze woonkeuze. Ze vinden vrijheid en ‘kunnen doen wat je wil’ erg belangrijk en hebben het idee dat dit enkel mogelijk is in een ietwat afgelegen, vrijstaand huis met eigen tuin.
Op zich verbaast dit ideaalbeeld niet. Onderzoek toont aan dat de eengezinswoning met tuin dé droomwoning blijft van de Vlaming. Kinderen nemen de woonvoorkeuren uit hun omgeving makkelijk over. Een eigen huis met tuin lijkt vanzelfsprekend wanneer een kind er in opgroeit, maar ook de invloed van op school is niet te onderschatten: in heel wat vakken is wonen een expliciet thema. De gehanteerde leermethodes blijken echter een weinig genuanceerd woonbeeld naar voren te brengen. Van handboeken wereldoriëntatie tot wiskunde en godsdienst: de (grote) vrijstaande villa in het groen wordt voorgesteld als de norm. Wonen in de stad wordt dan weer geassocieerd wordt met negatieve zaken zoals vandalisme, drukte, luchtvervuiling en lawaai.
“Maar toch dicht bij winkels”
Terug naar de opdracht met de blokjes. Naast de voorwaarde om zoveel mogelijk groene ruimte te behouden, moesten de leerlingen ook een aantal voorzieningen in hun woonbuurt bouwen. En wat bleek: hoewel het merendeel hun eigen woning aan de rand van de woonwijk plaatste, ver weg van de andere huizen, kozen veel leerlingen toch voor een winkel of apotheek dichtbij huis. Kinderen kiezen uit zichzelf voor nabijheid van voorzieningen, vooral dan om praktische redenen: “Het is dichtbij.” “Zo kunnen we er te voet of met de fiets naartoe.”
In een ideaal scenario kiezen kinderen dus voor functionele nabijheid in combinatie met de privacy en rust van een alleenstaande woning met tuin. Wie Vlaanderen door een ruimtelijke bril bekijkt, zal echter vaststellen dat de combinatie van beide woonwensen in realiteit meer uitzondering is dan regel. Alleenstaande villa’s mogen zich dan wel vaak in een omgeving bevinden met een groene uitstraling, die omgeving is zelden of nooit óók vol (buurt)voorzieningen. Meer nog, het is net de verspreide bebouwing die maakt dat er meer versnippering van natuur is.
Onbekend is onbemind
Kinderen begrijpen dat we moeten stoppen met steeds meer ruimte te bebouwen, en dat we zelfs meer robuuste open ruimte en natuur moeten creëren in het belang van onze gezondheid, de biodiversiteit, de voedselproductie en in de strijd tegen klimaatverandering. Dat we daarvoor anders moeten bouwen dan volgens hun initiële woondroom, hebben ze snel door wanneer ze in bovenaanzicht een satellietfoto of plan bestuderen.
Met Ruimtehelden brengen we principes rond duurzaam ruimtegebruik naar de klas. We experimenteren met verschillende types van bebouwing. Leerlingen evalueren zelf welke types het meest duurzaam zijn. Kinderen staan zeker open voor het onbekende. Sommige kinderen die in een vrijstaand huis wonen, vinden het wel een tof idee om het wijdse zicht te hebben van in een appartement. Zij die in een slecht geluidsgeïsoleerde stapelwoning wonen, denken daar echter anders over. Ook blijft het vanuit kindperspectief moeilijk om te geloven in de combinatie van wonen in een kern én groen én met voldoende rust en privacy. Door de associatie van een groene woonomgeving met een vrijstaande woning, brengen kinderen een belangrijke vaststelling aan het licht: vandaag is er in kernen nog te weinig ruimte voor aantrekkelijk en toegankelijk groen.
Ruimtehelden
Met Ruimtehelden ontwikkelen we samen met HoGent, de Vereniging voor Leerkrachten Aardrijkskunde (VLA) en de Vlaamse Vereniging voor Ruimte & Planning (VRP) een participatief leerpakket rond ruimtebewustzijn. We gaan hierbij uit van de principes van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Via verschillende methodieken krijgen tieners meer inzicht in ons ruimtegebruik en leren ze hoe ze ruimte duurzamer kunnen vormgeven. Waar mogelijk passen we dit toe op concrete woonprojecten in hun omgeving. Bij het uittesten van onze methodieken leren wij van tieners wat hun woonwensen en bekommernissen zijn. Hier inzicht in krijgen, is een belangrijke stap. Het zijn zij immers die de toekomstige woonkeuzes maken en hun woonvoorkeuren op hun beurt doorgeven aan de volgende generaties.
Kunnen we kinderen ervan overtuigen dat hun woondromen ook vervuld zullen worden door dichter te wonen? En dat een groene omgeving met een sterke functionele mix hen zelfs meer voordelen oplevert dan het afgelegen wonen? Het blijkt alvast een noodzaak om het vogelperspectief en het kindperspectief dichter bij elkaar te brengen. Een uitdaging die we met ruimtehelden ten volle aangaan.
Oproep
Wil jij in 2023 graag een gratis Ruimteheldensessie in je klas? Bekijk onze oproep en contacteer ons!
