Dit jaar kreeg basisschool Sint-Paulus in Kortrijk haar klimaatspeelplaats, een speel- en leerlandschap dat er kwam na een intens participatieproces. Wij gingen een kijkje nemen en spraken met leerlingen, ouders en leerkrachten. “Wij zijn geen zotte natuurmensen, maar we vertrokken vanuit de vraag: wat hebben kinderen nodig?”
Door Gisèle Vervoort
Wanneer leraar Cedric Ryckaert, trekker van het project klimaatspeelplaats, tijdens de pauze over de speelplaats wandelt, komt een jongen naar hem toe gelopen: “Meester, mogen wij de sleutel van het kippenhok?” Wekelijks zijn vier kinderen verantwoordelijk voor de kippen. Naast het kippenhok bevinden zich twee bijenkasten die onderhouden worden door ouders. Ook voor kinderen zijn er imkerpakken voorzien. “Met eigen eieren en honing van de school, en plukfruit op de speelplaats, is deze plek als het ware een kleine urban farm. Zo leren kinderen onder andere over biodiversiteit”, zegt Cedric.
Een project dat blijft groeien
Vier jaar geleden gingen werkgroepjes van start en werden zowel ouders als leerkrachten betrokken om de eerste ideeën rond de klimaatspeelplaats te ontwikkelen. Leerlingen tekenden een ontwerp van hun droomspeelplaats. Dat werd tentoongesteld op de opendeurdag, waar kinderen met tablets rondgingen om ouders een enquête te laten invullen. Die bevraging werd verder uitgediept op een denkdag waaraan leerlingen, leerkrachten en ouders mochten deelnemen. Ze gingen er aan de slag met onze tools Picto-play en Pic2school om de ruimte verder in te vullen. Met de resultaten van de verschillende participatiemomenten stapten ze naar de ontwerper.
Gedurende het hele proces werden de plannen afgetoetst bij de verschillende stakeholders, waardoor ze ook breed gedragen waren. Een aantal ouders zetten zelfs hun schouders onder een vzw om extra middelen voor de speelplaats in te zamelen.
Cedric: “Wij zijn geen zotte natuurmensen, maar we vertrokken vanuit de vraag: wat hebben kinderen nodig en hoe kan je ze stimuleren? Ouders betrekken was niet moeilijk, omdat iedereen wist dat dit iets positiefs teweeg zou brengen voor kinderen.”
Leerlingen gingen uiteindelijk zelf de klassen rond met de definitieve plannen. Halverwege 2019 begon de aanleg en nu is de speelplaats, met speeleilanden, heuveltjes en kleine wildernisjes, volledig gerealiseerd. “Al is dit een project dat nooit af zal zijn. De planten moeten nu verder groeien. Enkele bomen zullen uitgroeien tot volwaardige klimbomen. We zijn ze samen met de leerlingen gaan selecteren.”
Er zijn nog gaten voorzien in een muur rond het hoogste speeleiland: die kunnen opgevuld worden met insectenhotels. En er zijn alweer plannen om een wilgentunnel op een van de heuveltjes te planten en om een bord naast twee picknicktafels te voorzien voor een ‘klassieke’ klasopstelling. Iets minder traditioneel zitten de andere buitenklassen subtiel verweven in de klimaatspeelplaats. Trapjes vormen mini-amfitheaters en muurtjes alternatieve zitbanken.
Naast de peuterklas is een stuk speelplaats zo ontworpen dat de deuren tijdens de les open kunnen en de buitenruimte een verlengstuk vormt van het klaslokaal. Zo kunnen de kinderen er ook los van de pauzes buiten spelen.
“Het is en blijft een stedelijke school. We hebben een balans gezocht tussen de traditionele tegels en ruimtes voor ontharding. Er is een stuk verhard plein behouden om onze evenementen te kunnen organiseren.”
Soorten spel
Op de speelplaats worden kinderen nu meer uitgedaagd tot een variëteit van spelvormen. “Ik krijg de kinderen niet meer mee naar huis ’s avonds sinds de speelplaats vernieuwd is”, zegt Delphine Lerouge, ouder en medeorganisator van sociale opvang op de school.
In de zandbak kent het constructiespel zo’n succes dat de leerlingen zelf gevraagd hebben om hun werf af te spannen met een lint. Een groter eiland waarin een ‘ruimte’ of ‘grot’ – zoals sommige kinderen het noemen – met drie uitgangen verwerkt zit, is perfect om tikkertje of verstoppertje te spelen. Ook een verhard voetbal- en volleybalveld en een basketveld zijn voorzien. Enkele meisjes tonen spontaan hun trucjes aan de rekstokken.
Ook wie wil rusten of hangen, heeft ontelbaar veel mogelijkheden dankzij de vele trapjes, rotsen en platformen om op te zitten of liggen. “Wij staan meestal op het heuveltje naast het voetbalveld”, zeggen enkele jongens uit het vierde leerjaar. “Daar kunnen we rustig praten.”
“De speelplaats is leuk. We hebben ze mee bedacht. We komen eigenlijk overal, behalve in de zandbak, die is meer voor kleinere kinderen”, klinkt het bij de oudste leerlingen.
Die variatie in spel en in plekjes loont. “Wij moeten nooit meer tussenkomen bij ruzies”, zegt een leerkracht. “Er zijn ook minder botsingen dan voordien.”
Voor de hele buurt
De school ziet zichzelf als buurtschool. Het uitgangspunt is dat de gekregen en geïnvesteerde middelen moeten terugvloeien naar mensen uit de buurt. Alles wat men doet op school, staat ten dienste van de kinderen, ook buiten schooltijd. Afgelopen zomer werd er door ouders voor het eerst sociale opvang georganiseerd, waarbij meerdere ouders samenwerken om afwisselend in opvang te voorzien. De school faciliteert dit door de speelplaats en enkele lokalen gratis ter beschikking te stellen. Scoutsgroep Willem van Saefthinge speelt elke zaterdag op de speelplaats en ook voor verjaardagsfeestjes van leerlingen kan de plek gebruikt worden. Voor de school vraagt dit weinig extra inspanning doordat er een automatische toegangspoort voorzien is.
De school van het leven
De speelplaats is ook een krachtige leerplek. Bedoeling is om ze nog meer te benutten als educatieve ruimte, maar onbewust leren kinderen er nu al heel wat over het klimaat. Doordat onder het voetbalveldje een infiltratiebekken werd geplaatst en zoveel mogelijk regenwater wordt opgevangen, kunnen de leerlingen water oppompen om mee in het zand te spelen. Afgelopen zomer konden de kinderen in de opvang op warme dagen zorgeloos waterspelletjes spelen, omdat ze wisten dat het om zelf opgevangen regenwater ging.
Ze leren ook over het nut van vergroening om stedelijke hittestress aan te pakken, over biodiversiteit en … over urban farming in het klein: wanneer we afscheid nemen, komen twee meisjes de eieren tonen die ze net uit het kippenhok hebben gehaald. Die mogen ze straks mee naar huis nemen.
Wat is een klimaatspeelplaats?
Een klimaatspeelplaats geeft antwoorden op de uitdagingen die bij klimaatveranderingen komen kijken. Denk aan bomen die verkoeling brengen op een zonovergoten speelplaats en ook mee de lucht helpen filteren. Door de speelplaats te ontharden, kan meer hemelwater worden opgevangen. Het bijenproject is een van de manieren om kinderen meer te leren over biodiversiteit en een gezond ecosysteem. Ook een duurzaam ontwerp, met materialen met een lange levensduur, was belangrijk voor de school. Tot slot is de speelplaats ook een echte speelplek voor de buurt, waar bijvoorbeeld ook jeugdwerkingen terechtkunnen.
Meer info op klimaatspeelplaats.be
