De coronacrisis en de lockdownmaatregelen hadden een grote impact op ieders leven, maar toch op aanzienlijk verschillende manieren. Uit onderzoek van Uit De Marge vzw tijdens de eerste lockdown in 2020 blijkt dat de zwaarst getroffen groep kinderen en jongeren in kwetsbare situaties zijn. We gingen een kijkje nemen bij Fabota in Leuven, een kinderwerking die zich richt op deze doelgroep. Hoe gingen en gaan zij om met de veranderde omstandigheden tijdens de coronapandemie, en hoe pasten zij hun werking daarop aan?
Door Lisa Verrando
Fabota is de kinderwerking binnen de Leuvense buurtwerking ’t Lampeke. Fabota biedt kinderen vanaf 2,5 tot 12 jaar een vrijetijdsaanbod na de schooluren. Tijdens de schoolvakanties organiseren ze speelpleinwerking. In 2020 kwam die werking plots onder druk te staan door de coronacrisis en de eerste lockdown. Maar al snel paste Fabota haar werking aan om kinderen uit kansarme gezinnen tijdens de pandemie tegemoet te blijven komen.
Inspelen op de noden
Tijdens de eerste lockdown van maart tot juni 2020 mochten de kinderen niet meer naar Fabota komen, dus ging Fabota naar hen. De kinderwerking organiseerde balkongesprekken om hun zorgen en frustraties te kunnen uiten en nodigde de kinderen uit om samen met begeleiders te wandelen en te fietsen. Zo probeerde Fabota te voorkomen dat gezinnen het contact met de buitenwereld verloren.
Vele gezinnen zijn uit oorlogsgebieden gevlucht. De lockdown bracht herinneringen hieraan terug naar boven: de stilte, de avondklok en het leven in onzekerheid. Ouders en kinderen zaten met verschillende vragen en angsten. Fabota heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat een arts van het wijkgezondheidscentrum langskwam om hun vragen te beantwoorden. Verder werd er zo weinig mogelijk aandacht gegeven aan corona, zegt coördinator van ’t Lampeke Karin Nelissen: “Gewoon de kinderen kind laten zijn. Ze werden al genoeg geconfronteerd met heel die miserie en hun ouders ook.”
Er werd niet alleen op de sociale en psychologische noden ingespeeld, maar ook op de materiële noden. 80 procent van de kinderen en jongeren in een penibele thuissituatie geeft aan dat ze het moeilijk hebben met de online-aanlooplessen omdat ze geen computer of internet hebben. Dylan (13 jaar) is één van de jongeren die tot voor kort naar Fabota ging. Hij heeft twee broers en een zus. In Karrewiet vertelde hij over de invloed van de lockdown op zijn gezin: “Mijn papa werkt, maar is even werkloos geweest. Ondertussen moesten we wel eten kopen voor zes mensen en onze honden en katten… Dan blijft er niet veel over om samen iets te doen of een laptop te kopen.” Als Dylan één ding mag wensen dan zou dat meer geld zijn: “Ons eten is bijna op, met dat extra geld zouden we dan eten kunnen kopen.”
Fabota heeft laptops uitgedeeld aan kinderen die dit nodig hadden. Als ze geen printer hadden, konden ze ook hiervoor terecht bij de kinderwerking. Maar zoals het verhaal van Dylan toont, gaat het ook echt om basisbehoeften. “De modale burger snapt dat niet, maar er zijn hier mensen die echt leven van dagcontracten”, zegt Karin Nelissen. “Die geen spaarcenten hebben, die geen huis hebben, die zaten echt letterlijk zonder eten.”
Voedselpakketten werden rondgebracht met de fietstaxi. De binnenruimte waar normaal gezien de middengroep (6-9 jaar) speelt, werd omgebouwd tot een winkeltje. Gezinnen konden hier gratis hun inkopen doen.
Leerkrachten zagen dat sommige kinderen niet binnen geraakten op de online lessen of die deze lessen net probeerden te vermijden door een foto van zichzelf voor hun camera te plaatsen. Ze vroegen Fabota om hulp. De kinderwerking nodigde kinderen die het echt nodig hadden terug uit voor huiswerkbegeleiding. Na de huiswerkbegeleiding konden ze een uurtje blijven spelen: één-op-één vrij spel met een begeleider. Quality time waarvan de kinderen hebben genoten.
Toen de zomer van 2020 naderde, werd al veel gesproken over leerachterstand. Een hoofddoel van de kinderwerking is dat hun activiteiten ook een educatieve meerwaarde bieden. Zo leren anderstalige kinderen al spelend hun Nederlands, of helpen spelletjes de kinderen hun rekensommen te oefenen. Tijdens de zomer van 2020 werd dit de grote focus. Toch benadrukt coördinator Karin Nelissen dat Fabota geen zomerschool is. “Laat vrije tijd vrije tijd zijn en laat school school zijn. Maar met spelen kan je zo veel. Kinderen leren daar ontzettend veel uit, als je goede monitoren hebt die dat goed brengen natuurlijk, dus dat is wel een vereiste. Wij leggen daar de nadruk op in plaats van kinderen achter een bankje te zetten.”
Speelpleinwerking en zomerkamp tijdens de zomer van 2020 en 2021
Fabota organiseert tijdens de zomermaanden ook een speelpleinwerking. In 2020 verliep die anders dan gewoonlijk, maar ze kon wel doorgaan. Zoals de maatregelen in het jeugdwerk het vroegen, werd er gewerkt in bubbels. Fabota organiseerde vier bubbels op basis van leeftijdsgroepen. Elke bubbel had een andere locatie (buurtscholen of scoutslokalen). Er werden geen betalende uitstappen georganiseerd. Wel werd er met de kinderen te voet of met de fiets in de buurt gespeeld. Kinderen die niet kunnen fietsen, konden meerijden met de fietstaxi. Dit heeft ervoor gezorgd dat de kinderen en de begeleiders hun buurt herontdekten.
In 2021 zijn de maatregelingen versoepeld waardoor er terug met meer kinderen gespeeld kon worden op Fabota zelf. De vier bubbels met elk hun eigen locatie waren dus niet meer nodig. Toch koos de werking ervoor om de kleinsten op een aparte locatie te houden. Hierdoor konden de lange wachtlijsten opgebeld worden om nog meer kinderen de kans te geven om naar de speelpleinwerking te komen. Want dit jaar waren er bijna dubbel zo veel kinderen op de werking als andere jaren. Dit was enkel mogelijk dankzij financiële ondersteuning van de stad Leuven.
Persoonlijk contact met de buurtbewoners onderhouden is een belangrijk onderdeel van de visie van ’t Lampeke. De pandemie heeft hen niet tegengehouden om dit na te streven. Door corona mogen de ouders het speelterrein niet betreden. Ze moeten hun kinderen aan de poort afzetten en ophalen. Er staat altijd een begeleider aan de poort, niet alleen voor administratieve redenen maar ook voor mensen die nood hebben aan een babbel. Aan een aparte tafel staat verse koffie klaar om de koffieklets die anders binnen plaatsvindt nu buiten te organiseren.
Fabota gaat met de kinderen ook op zomerkamp. Normaal gezien gaan de twee oudste groepen samen op kamp en hebben de kleuters een aparte driedaagse. In 2020 was er wegens corona een beperkt boskamp, enkel voor de oudsten. In 2021 heeft Fabota drie kampen georganiseerd, zodat er dit jaar meer kinderen op kamp konden. Meer werk voor de begeleiders, maar een grote meerwaarde voor meer kinderen.
Een vijfdaags boskamp voor de middengroep, waaraan 24 kinderen en 6 monitoren deelnamen. 
De kostprijs voor het kamp bedroeg 40 euro, alles inbegrepen.
Een werking voor de hele buurt
In 2020 sprak Vlaamse minister van Jeugd Benjamin Dalle lovend over Buurtwerk ’t Lampeke, als voorbeeld van hoe lokaal buurtwerk goed kan functioneren. “Ze geven deze mensen een aanbod en begeleiding in de vrije tijd ten aanzien van school, ten aanzien van cultuur en ook ten aanzien van welzijn. Dit is een manier waarop wij vanuit Vlaanderen willen werken.”
Fabota heeft er ondanks de verplichte sluiting altijd voor gezorgd dat de kinderen zich niet alleen voelden tijdens de lockdown. De kinderwerking toont dat we het niet altijd ver moeten zoeken om kinderen tegemoet te komen. Heel belangrijk is dat er naar hun noden geluisterd wordt en dat er hierop ingespeeld wordt. Kleine aanpassingen kunnen al snel veel betekenen, zoals een arts die langskomt om vragen te beantwoorden, of het thema corona niet verwerken in activiteiten omdat kinderen het beu zijn en oude trauma’s bij het gezin terug naar bovenkomen.
Corona heeft ook voor enkele positieve aanpassingen gezorgd in de kinderwerking. De lange wachtlijsten zijn door gebruik te maken van het bubbelsysteem en dankzij extra financiële middelen ingekort, meer kinderen kunnen op kamp gaan door de groepen nog meer op te splitsen, en de kinderen herontdekten hun speelomgeving door veel te gaan fietsen en wandelen in de buurt.
