Onze collega Sabine Miedema was er drie maanden tussenuit voor een stage in haar opleiding stedenbouw en ruimtelijke planning. Ze trok daarvoor naar het noorden van Ghana, waar ze niet alleen aan de slag ging op een dienst ruimtelijke planning, maar zich ook helemaal kon uitleven in het mee helpen creëren van een schoolspeelplaats. En dat creëren mag best letterlijk genomen worden.
Door Sabine Miedema
Ghana heeft een plekje in mijn hart. Als jonge achttienjarige trok ik naar het mooie West-Afrikaanse land om te werken in een basisschool. Ik verbleef er zeven maanden en leerde om op een totaal nieuwe plek te wonen. Vijf jaar geleden bezocht ik het land opnieuw, en het weerzien met mijn vrienden daar was fijn, maar te kort. Het werd tijd om er weer voor een langere tijd te wonen. De stage in mijn opleiding stedenbouw en ruimtelijke planning gaf me de reden om terug te keren. Ik mocht beginnen op de dienst ruimtelijke planning van de kleine provinciestad Damongo. De stage heeft me veel geleerd: hoe maak je analoge kaarten, hoe werkt een vergunningensysteem waar de meeste mensen zonder vergunningen bouwen, hoe ga je om met grote droogte en regelmatige overstromingen…? Maar de grote missing link was toch het speelruimtebeleid.
Nu, ik had niet per se de tijd om een heel speelruimtebeleid uit te tekeningen voor de stad. Dat was ook niet nuttig, want de middelen waren er toch niet. Wel had ik op de plannen gezien dat scholen over het algemeen een zeer grote speelplaats hebben. Deze ruimte zou benut kunnen worden als centrale speel- en ontmoetingsruimte voor kinderen, tijdens maar ook na de schooltijd. Samen met een goede vriend die tevens schooldirecteur is, besloten we om een schoolspeelplaats herin te richten. De St. Peter’s School heeft een groot terrein, waar kinderen van 2 tot 15 jaar naar school gaan.
Stap 1: ontwerp van de schoolspeelplaats
De eerste stap was voor mij eenvoudig: samen met kinderen een ontwerp maken van de schoolspeelplaats. De methodieken die we gebruiken bij Kind & Samenleving bleken ook hier makkelijk toe te passen. We deden een inventarisatie van de huidige toestand van de speelplaats, en dachten na over de noden en de wensen van de verschillende doelgroepen. Voor het ontwerp van de speelplaats gebruikten we de Picto-play, maar ik gebruikte ook inspiratiebeelden uit verschillende Afrikaanse landen en uit de hoofdstad Accra, zoals de Efua Sutherland playground, om zo realistische mogelijkheden aan de kinderen voor te leggen. Een handige site was Playground Ideas: daar kan je handleidingen downloaden voor speelaanleidingen die je kan maken van lokale en gerecycleerde materialen. De leerlingen stelden de ideeën voor aan de leerkrachten en de directie. Met wat kleine aanpassingen konden we met dit plan aan de slag.
Stap 2: materialen verzamelen
Stap 2 was uitdagender. Met de weinige (eigen) middelen die ik had, moesten we heel wat materiaal verzamelen. Een geluk bij een ongeluk zorgde ervoor dat we het hoofdmateriaal gratis en voor niets kregen. De impact van de klimaatverandering is in Ghana duidelijk merkbaar. De grotere periodes van droogte, afgewisseld met heftige overstromingen, zorgen ervoor dat zelfs de grote oude bomen zich slechter kunnen hechten aan de aarde en door erosie sneller omvallen. Op de speelplaats zorgden twee gigantische bomen voor de broodnodige schaduw, maar zij hebben het heftige regenseizoen helaas niet gehaald. Dit gaf ons de mogelijkheid om de bomen te gebruiken als bouwmateriaal. De timmerman zaagde planken, boomstammen en palen voor ons.
Ook autobanden zijn handig en goedkoop bouwmateriaal. Samen met de leerlingen brachten we 50 autobanden van de lokale garage naar de schoolspeelplaats, waarna ze zo goed als mogelijk werden schoongemaakt door de leerlingen.
Stap 3: geen bol.com
Ik woonde in een vrij afgelegen gebied: niet een plek om zomaar veel technisch materiaal te kunnen vinden. Voor de technische inkopen gingen we dus naar de grote stad. We kochten er dik touw voor de schommel, bouten en moeren, verf en vernis. Maar ander materiaal bleek niet te vinden. Extra lange en stevige bouten voor de wip bijvoorbeeld. Vijzen die lang genoeg zijn om door 10 cm dik hout te gaan, om de picknickbanken te maken. En hoe maak je bijvoorbeeld het touw van de schommel op een duurzame manier vast aan de paal bovenaan? Dat soort zaken kun je in Ghana niet via bol.com bestellen, dus laat je ze maken door de lokale smid in het dorp. Ook de apenbrug werd gemaakt door de smid.
Stap 4: bouwen
Samen met een groepje leerkrachten, leerlingen en vrijwilligers uit het dorp gingen we aan de slag. Ik had voorbeelden van het internet gehaald hoe je op verschillende manieren een wip of een schommel kunt maken. We bekeken samen hoe we met het beschikbare materiaal zo veilig mogelijke speeltoestellen konden maken. Het oorspronkelijke idee was om ook hiervoor aan de slag te gaan met dezelfde groep leerlingen die ook het ontwerp hadden gemaakt. Maar inmiddels was de kerstvakantie begonnen en moesten de meeste leerlingen meehelpen op het land. Dat betekende niet dat we handen tekort hadden: elke dag stonden er tientallen leerlingen klaar om te helpen waar kon. Alleen al de bouw gaf de open schoolspeelplaats een extra aantrekkingskracht. Zo kreeg de speelplaats al snel een grotere ontmoetingsfunctie.
De bouw was zwaar. We hadden beperkt technisch materiaal waardoor bijvoorbeeld veel hout uiteindelijk met de hand gehakt moest worden. We bouwden vaak op de warmste momenten van de dag, omdat de ochtenden werden gebruikt om op het land te werken; veel leerkrachten hebben naast hun (onderbetaalde) job ook nog een stuk landbouwgrond te bewerken. Soms moesten we extra de tijd nemen om meer te communiceren en elkaars verwachtingen op elkaar af te stemmen, om (culturele) misverstanden te voorkomen.
Stap 5: klaar om te spelen!
Na het harde werk kwam het einde in zicht. Nog snel de toestellen verven en de speelplaats was klaar voor de grote opening. Op zondag na de kerkdienst kwam de priester om de speelplaats officieel in te wijden. Het oudste koppel aanwezig mocht als eerste de schommel proberen, er volgden een aantal speeches van de verschillende gemeenschappen, ik kreeg twee hanen als bedanking, en de kinderen mochten eindelijk spelen.
What’s next?
Inmiddels zijn we enkele maanden verder en wordt de nieuwe speelplaats goed gebruikt. De leerkrachten zijn erg enthousiast, want de kinderen zijn rustiger in de klas en vervelen zich minder op de speelplaats. Ook de scholengemeenschap was erg enthousiast en vroeg aan mij om een handleiding te schrijven. Daaraan werk ik op dit ogenblik, en hopelijk kan ik daarmee een bijdrage leveren aan de toekomst van betere speelplaatsen in (het noorden van) Ghana.
