Bij de start van ons buitenspeelonderzoek voelden we het al aankomen. In de zeven wijken waar we kinderen telden, waren er beduidend minder meisjes dan jongens. Dat is vreemd, want bij het vorige onderzoek, in 2008, waren nog 45% van de spelende kinderen meisjes. De eerste cijfers uit ons onderzoek roepen dan ook heel wat vragen op.
Door Johan Meire
Voor ons derde buitenspeelonderzoek telden we, tijdens de paasvakantie en de zomervakantie van 2019, in zeven uiteenlopende woonwijken hoeveel kinderen er speelden in de publieke ruimte. We deden hetzelfde onderzoek in dezelfde wijken in 2008, en tijdens een gelijkaardige studie in 1983. Zo kunnen we deze drie onderzoeken vergelijken en trends doorheen de tijd blootleggen.
In 2019 telden we in de leeftijd van 3 tot 14 jaar net geen 37 meisjes op 100 spelende kinderen. Dat is heel wat onevenwichtiger dan in 2008. Het lijkt alsof we teruggaan naar de situatie van 1983, toen amper één op drie kinderen op straat meisjes waren.
In maar één van de zeven geobserveerde wijken zagen we méér meisjes buiten spelen dan we zouden verwachten op basis van de inwonersaantallen. In de andere wijken waren er telkens minder, soms zelfs fors minder. Meisjes blijken gewoon minder aanwezig in de publieke ruimte dan jongens: bij de kinderen die in de wijken louter onderweg waren en dus niet aan het spelen waren, telden we 39 meisjes op 100 kinderen.
Knelpuntleeftijd: van 9 tot 11
Er valt nog iets op: bij jongens is de leeftijd van 9 tot 11 de buitenspeelleeftijd bij uitstek. Bij meisjes is dat heel anders: we zien vooral jongere meisjes buiten spelen, en net de groep 9- tot 11-jarigen laat het afweten. In enkele wijken spelen in die leeftijdscategorie makkelijk drie keer zoveel jongens buiten als meisjes.
Jeugdwerk blijkt in de genderbalans een milderende invloed te hebben. Als we alleen kijken naar de kinderen die we in georganiseerd verband buiten zagen spelen (jeugdwerk, kinderopvang, sportkamp), tellen we 48% meisjes. Toch zijn er ook hier in de leeftijdsgroep van 9 tot 11 jaar beduidend minder meisjes.
Geen sport voor meisjes?
Kinderen spelen niet overal evenveel in een wijk. Er zijn straten, pleintjes, groene zones, speelpleinen, sportvelden. En daarbij zijn er blijkbaar jongensplekken, maar geen meisjesplekken.
In drie van de zeven wijken is er sportruimte. Slechts 15% van de kinderen die daar speelden, waren jongens. Dat is beter dan de amper 5% meisjes die we op dezelfde terreinen telden in 2008, maar nog altijd bijzonder weinig. Bovendien zien we op de sportterreinen minder meisjes naarmate ze ouder worden. Ook op de andere plekken in de wijken blijken sport en sportachtig spel in de publieke ruimte overwegend een jongenszaak.
De andere soorten publieke ruimte zijn veel minder gendergevoelig. In 2008 zagen we nog een enorm overwicht van jongens (90%) in de avontuurlijke groene ruimtes (bosjes, wat ruige groene zones, maar ook groene zones die er uitzien als speelpleintjes). Dat is nu veranderd: we telden 41% meisjes, en zagen er veel diverser spel dan in de sportzones. In de formele speelruimte in de wijken zien we juist relatief veel meisjes, en bij de groep 6- tot 8-jarigen telden we op speelpleintjes zelfs meer meisjes dan jongens.
De regels maken het verschil
Meisjes spelen over het algemeen in wat kleinere groepjes dan jongens. Ze zijn net iets vaker betrokken in sociaal spel (voornamelijk babbelen, al wordt dat zowel bij jongens al bij meisjes vaak gecombineerd met ander, laagintensief spel). Ze doen niet onder voor jongens als het gaat over wat wij ‘explorerend bewegen’ noemen: je eigen grenzen opzoeken door te klimmen, hard te schommelen, te balanceren… Het duidelijkste verschil tussen jongens en meisjes zit in het spel dat aan duidelijke regels gebonden is, zoals voetbal of tikkertje. Slechts één op vijf kinderen die dit regelspel spelen is een meisje, en dan gaat het bij hen vaker om bijvoorbeeld verstoppertje dan om sport.
Benieuwd geworden?
Dit artikel werpt een eerste blik op de resultaten van ons onderzoek naar buitenspelen. Bij de start van de paasvakantie maken we het hele onderzoek bekend en leest u er alles over op onze website!
