Pallets zijn goedkoop, alom verkrijgbaar en ze lijken alles mogelijk te maken. Maar hoe vind je het goede materiaal en waar moet je opletten? Een beknopte handleiding voor speelse doe-het-zelvers.
Door Peter Dekeyser
Je kunt er niet naast kijken: houten pallets zijn hip en duiken op in tuinen, op caféterrassen… Verwonderlijk is dat niet. Ze zijn goedkoop en vormen een perfect basismateriaal voor meubilair. Denk aan stoelen, tuinbanken, opbergsystemen, bedden, plantenbakken. Voortdurend zie je nieuwe, creatieve vondsten opduiken.
De stap naar speelconstructies is vrij evident en uitnodigend. Je ziet ze geregeld in privétuinen, maar ook daarbuiten: in gezamenlijke voortuinen, op braaklandjes, in de kinderopvang, de jeugdbeweging of de speelpleinwerking.
Welke constructies duiken zoal op?
- Speelkeukens
- Huisjes en hutten (met of zonder dak)
- Lagere speelplateaus en podia
- Slede gemaakt van pallets
- Balustrade (om een specifieke zone of toestel af te bakenen)
- Speelse plantenwand
- Kampen, door kinderen gemaakt (vaak zijn pallets hier maar een onderdeel van het gebruikte bouwmateriaal)
Het is duidelijk dat pallets ook hun constructieve beperkingen hebben. Zo worden ze beter niet gebruikt voor hogere, verticaal gestapelde toepassingen, omdat die niet stabiel genoeg zijn. Ook voor speelaanleidingen waar bewegende componenten in zitten (scharnierende, schommelende en /of zwierende onderdelen) zijn pallets minder geschikt. In zeer algemene termen kun je stellen dat ze prima materiaal zijn voor zitelementen, meer elementaire speelaanleidingen en voor constructies die geen aanleiding geven tot uitdagend bewegingsspel.
De kunst van het kiezen
Mensen denken weleens dat alle pallets hetzelfde zijn, maar er zijn flinke verschillen in afmetingen, constructiewijze en gebruik. De globale afmetingen kunnen verschillen, maar ook de breedte en dikte van de gebruikte planken en klossen. Uiteraard worden uiteenlopende houtsoorten gebruikt. Verder zijn er pallets voor hergebruik en pallets voor eenmalig gebruik.
Europallets (bijvoorbeeld met het EPAL-logo) hebben een standaardmaat (120 x 80). Zulke gestandaardiseerde afmetingen zijn handig voor constructies waar een zekere esthetiek of moduleerbaarheid wordt nagestreefd. Ze zijn over het algemeen ook robuuster en gaan langer mee.
Pallets gemaakt van geperste houtsnippers zullen wellicht niet geschikt zijn voor speelaanleidingen. Heel recent zijn ‘intelligente’ pallets met ingebouwd tracking-systeem op de markt gebracht. Maar het is evident dat ze geen meerwaarde bieden voor speelaanleidingen. Of ziet iemand hier een uitdaging voor nieuwe, creatieve toepassingen?
Heel wat bedrijven verkopen pallets door aan particulieren, en ook op tweedehandssites worden ze aangeboden. Zoals gezegd zijn er soms redenen om op zoek te gaan naar die éne specifieke maat of dat ene bepaalde type. Maar vaak – bijvoorbeeld voor het bouwen van kampen – ben je niet naar dat heel specifieke type op zoek. Wie zich wil laten leiden door het aanbod kan in de eigen omgeving op zoek gaan. Vaak zijn er bedrijven in de buurt die regelmatig pallets binnenkrijgen (van geleverde goederen). Met wat geluk zijn ze gratis op de kop te tikken.
Op veilig spelen
Voor je op zoek gaat naar pallets, is het goed te beseffen dat ze niet allemaal even veilig zijn. Aangezien pallets veelvuldig zijn gebruikt voor transport van allerlei materialen, kunnen ze aangetast zijn door vloeistoffen en andere producten. Wanneer je wilt selecteren is het goed na te gaan of je daar iets van merkt: vlekken en vreemde verkleuringen zijn ‘verdacht’, hou het liever bij een proper, vlekkenvrij pallet. Vermijd gekleurde pallets, ook al zien ze er nog zo cool uit: heel vaak hebben ze chemische ladingen gedragen, en ze kunnen giftig zijn.
Het is zeker zo dat er pallets in omloop zijn die prima geschikt zijn voor hun initiële doel en toch niet zo bruikbaar voor speelaanleidingen. Dat zien we met name waar minderwaardig hout wordt gebruikt. Wie een gebruiksvoorwerp wil maken, moet daar voldoende rekening mee houden. In dat geval wordt de sterkte van de individuele planken belangrijker, en ook splinters zijn zeker een aandachtspunt. Vermijd hout dat er minderwaardig, beschadigd of splinterig uitziet.
Aangezien het gebruikte hout bij pallets onafgewerkt is (niet geschaafd, niet geschuurd…) kunnen ze behoorlijk ruw zijn. Te ruig soms om een gebruiksvoorwerp voor kinderhanden te worden. Maar het is wat dubbel: dat ruwe karakter maakt de pallets ook in zekere mate aantrekkelijk, en het is amper haalbaar om te schuren tot een pallet alleen nog een glad oppervlak heeft.
Sommige constructies hebben per definitie een heel tijdelijk karakter. Denk bijvoorbeeld maar aan een ‘kinderkamp’. In dergelijke gevallen is het allicht niet nodig om de pallets te schuren. Kinderen zien immers zelf met welk basismateriaal ze werken, waarbij ze vaak heel verschillende materialen gebruiken (niet enkel pallets, maar ook stevige takken, een autoband, een baal stro, en noem maar op). Het is dan meer aangewezen om kinderen een stel werkhandschoenen te geven.
Daarnaast zijn er de meer permanente speelconstructies, waarvoor het bij specifieke delen aangewezen zal zijn om te schuren. Het gaat om de mate waarin kinderen blootgesteld zijn aan mogelijke splinters. Denk aan vlakken en delen die veelvuldig gemanipuleerd worden, zoals bijvoorbeeld een werkblad. Met een schuurmachine kunnen de grote, makkelijk bereikbare vlakken, hoeken en kanten worden aangepakt. En moeilijk bereikbare plekken die toch een probleem vormen voor kinderhanden, zullen manueel moeten worden behandeld.
Krijgt uw constructie een oppervlaktebehandeling? Dat is niet per se noodzakelijk. Maar bij een project waar de nodige tijd in is gestoken, is het zinvol de levensduur te verlengen. Pallets bestaan uit onbehandeld hout, en een grondlaag zorgt ervoor dat het hout minder absorberend is en de hechting van de afwerklaag verbetert. Met pallets is het vaak fijn om een transparante lak of beits te gebruiken, in dat geval moet de grondlaag natuurlijk ook transparant zijn.
Een kritische blik
Bij het zelf ineensteken van een speelaanleiding is het zonder meer aangewezen de constructie aan een risicoanalyse te onderwerpen. Dat kun je zelf doen. Daar hoeft geen keuringsbedrijf voor op te draven. Het is veeleer zaak gedetailleerd na te gaan of alle onderdelen en constructiewijzen van een voldoende veiligheidsniveau zijn.
Het houdt in dat je veilig materiaal gebruikt, maar ook dat het concept van het project voldoende eenvoudig blijft: geen complexe, hoge constructies, geen roterende of bewegende onderdelen. En geen toestellen die aanleiding geven tot uitdagende bewegingen van de gebruiker.
Daarnaast zijn er nog volgende aandachtspunten:
- Aandacht voor de structurele stabiliteit
- Aandacht voor uitstekende schroeven of andere scherpe delen
- Bij hogere constructies: aandacht voor beknellingen (met name hoofdbeknelling staat hier voorop)
- Bij hogere constructies: aandacht voor de valbodem rondom de constructie.
